Placenta ili posteljica je ključni organ u trudnoći koji se razvija u materici (uterusu) i igra vitalnu ulogu u razmeni hranljivih materija, gasova i otpadnih produkata između majčinog organizma i fetusa. Njen razvoj počinje odmah nakon što se oplođena jajna ćelija usadi u oblog materice. Ovaj jedinstveni organ je zapravo fizička i metabolička veza između majke i budućeg deteta i neophodan je za zdravu trudnoću i razvoj ploda. U ovom blogu detaljnije ćemo se upoznati sa strukturom, funkcijama i značajem placente u trudnoći.
Formiranje i struktura placente
Proces formiranja placente, poznat kao placentacija, započinje već u prvim nedeljama trudnoće. Nakon što se oplođena jajna ćelija usadi u endometrijum, delovi ćelija koji će kasnije formirati placentu počinju da prodiru u sluzokožu materice i razvijaju se u strukture poznate kao horionske resice. Te resice se dalje granaju i stvaraju bogatu mrežu kapilara koje omogućavaju prenos hranljivih materija i kiseonika od majke do fetusa, kao i izbacivanje otpadnih produkata iz fetusa u majčin krvotok. Placenta prerasta u diskoviti oblik i na kraju trudnoće može težiti do 500 grama.
Glavne funkcije placente
Placenta obavlja nekoliko ključnih funkcija u održavanju života i zdravlja fetusa. Jedna od glavnih uloga je razmena gasova, gde se kiseonik iz majčine krvi prenosi u fetalni krvotok, a ugljen-dioksid se izbacuje u majčinu krv. Takođe, placenta deluje kao selektivan filter koji omogućava razmenu hranljivih materija kao što su glukoza, aminokiseline i minerali, dok u određenoj meri ograničava prenos štetnih supstanci i infekcija. Osim toga, placenta ima endokrinu funkciju jer proizvodi hormone važne za trudnoću kao što su hCG (human chorionic gonadotropin), estrogen i progesteron. Ovi hormoni regulišu održavanje trudnoće, rast maternice i pripremu ženskog tela za porođaj i dojenje.
Metabolizam placente
Samostalan metabolizam placente od vitalnog je značaja za transport supstanci. Deluje kao metabolički organ koji učestvuje u sintezi, razgradnji i remodulaciji različitih supstanci pre njihovog prenosa od majke do deteta. Kroz metabolizam placente proizvode se specifični enzimi i proteini neophodni za optimalan razvoj fetusa. Takođe, placenta pomaže u zaštiti fetusa od potencijalne štete preko različitih obrambenih mehanizama, uključujući enzime za detoksikaciju.
Zdravlje i poremećaji placente
Zdravlje placente je izuzetno važno za ishod trudnoće. Postoji niz poremećaja koji mogu uticati na placentu, uključujući previa placente (nalazi se preko grlića materice), abrupciju placente (preuranjeno odvajanje placente od materice) i insuficijenciju placente (nedovoljna funkcija placente). Ovi poremećaji mogu dovesti do komplikacija kao što su preterminski porođaj, zastoj u razvoju fetusa i preeklampsija. Redovni prenatalni pregledi i praćenje stanja placente pomoću ultrazvuka i drugih dijagnostičkih testova su od suštinske važnosti da bi se na vreme prepoznao i tretirao bilo kakav poremećaj.
Kako se prati zdravlje placente tokom trudnoće
Praćenje zdravlja placente tokom trudnoće uključuje različite metode. Ultrazvučni pregledi su standardni postupak koji može otkriti strukturu, položaj i protok krvi unutar placente. Dopplerovo ultrazvučno snimanje se koristi za procenu protoka krvi u arterijama placente, što može ukazivati na potencijalne probleme sa perfuzijom (prokrvljenošću). Za precizniju evaluaciju funkcije placente može se koristiti i biopsija horionskih resica i amniocenteza. Pravovremenim otkrivanjem i adekvatnim lečenjem problema sa placentom, može se značajno povećati šansa za zdrav ishod trudnoće.